سوزن دوزی؛ هنر رو به فراموشی شهر اصفهان
تاریخ انتشار: ۲۴ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۷۵۱۳۰۲
علاوه بر «سکمه‌دوزی» و «چشمه‌دوزی» برند اصفهان در «سرمه‌دوزی» است که متأسفانه هم‌اکنون این هنرها خیلی کمرنگ شده‌اند اما درگذشته هنرمندان زیادی در این رشته‌ها فعالیت می‌کردند. امروزه موادی که در سرمه‌دوزی کار می‌شوند، وارداتی از هندوستان و پاکستان است در صورتیکه که اصفهان خود مهد این رشته هنری بود.
به گزارش خبرنگار ایمنا، سوزن‌دوزی، نخ دوزی یا گلدوزی به‌عنوان یکی از وسیع‌ترین رشته‌های صنایع‌دستی و سنتی، نقش‌آفرینی بر سطح روئین پارچه با ابزار نخ، سوزن و قلاب است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نقش زدن توسط هنرمندانی که حدود ۱۲۰ مدل دوخت و دوز در ۱۱۵ رشته جداگانه را بر سطح الیاف و پارچه‌های رنگارنگ می‌نشانند و امروز شمار زیادی از همین رشته‌های کهنی که حتی برخی مهر اصالت یونسکو را هم دریافته‌اند، در نیمه‌راه جان دادن و جان سپردن هستند.
چندین و چند نوع سبک و سیاق سوزن‌دوزی در کشورمان وجود دارد؛ که از آن جمله می‌توان به سوزن‌دوزی بلوچی و ترکمنی و سرمه‌دوزی اصفهان اشاره کرد.
«مریم قیصری رمضانیان» یکی از فعالان پرکار و خوش‌ذوق هنر گلدوزی و سوزن‌دوزی در اصفهان است و به گفته وی از سال ۸۰ فعالیت در عرصه رودوزی‌های سنتی را آغاز کرده و برای ارتقا کارش تلاش زیادی کرده است. وی حتی زبان‌اصلی را هم فراگرفته تا بتواند هنرها را به توریست‌ها معرفی کند و با آن‌ها هم‌کلام شود. علاوه بر این وی مدارک هنری و صنایع‌دستی متعددی از دبیرستان و جهاد دانشگاهی گرفته تا دانشگاه فرهنگ و هنر و مرکز فنی و حرفه‌ای دارد و با دریافت پروانه تولیدات انفرادی، کارگاهی در منزل شخصی خود دایر کرده است. گفت‌وگو با این هنرمند خلاق را در ادامه می‌خوانید.
هنر سوزن‌دوزی به چند دسته تقسیم‌بندی می‌شود؟
سوزن‌دوزی انواع مختلف و متنوعی دارد، برخی از این انواع متعدد، نام و نشان‌های محلی و متعددی دارند. همچون بلوچی هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان، آجیده‌دوزی و لایه‌دوزی، سکمه و چشمه‌دوزی، ترکمن‌دوزی، نوارهای شک وکمه بافی، گوشه‌دوزی لرستان، درویش دوزی یا تفرش دوزی، سرافی دوزی، رشتی دوزی، فلزدوزی، ممقان دوزی، خوس دوزی، تابلمه یا قیطان دوزی، نقده دوزی، چهل‌تکه دوزی، پوشه دوزی اراک، خمین و لرستان، درویش دوزی، صرافی دوزی سیستان و بلوچستان، انواع مختلف دوخت‌های خلاق از منطقه گنبد کاووس و ساری، قلیچ دوزی گنبدکاووس و گرگان، زرتشتی یا گبر دوزی یزد، ممقان‌دوزی تبریز، سکه دوزی فارس و بختیازی، پته دوزی و مخمل دوزی کرمان، خوس دوزی، کردی دوزی قوچان، تابلمه یا قیطان دوزی خراسان و سرمه‌دوزی اصفهان.
چه سبک و رشته هنری سوزن‌دوزی را دنبال می‌کنید؟
پته دوزی؛ به این شکل که علاقه من به شکل تابلویی با تغییراتی است که تا حدودی مدرن‌تر از سبک سنتی است. به بلوچی دوزی هم علاقه دارم که ازنظر یونسکو نیز مهر اصالت دارد. در حقیقت خیلی از هنرهای دیگر هم مهر اصالت دارند اما علاقه من به این دو مدل هنری بیشتر است.
از موارد بیان‌شده کدام‌یک از این هنرها خاص منطقه اصفهان است؟
علاوه بر «سکمه‌دوزی» و «چشمه‌دوزی» برند اصفهان «سرمه‌دوزی» است که متأسفانه هم‌اکنون این هنرها خیلی کمرنگ شده‌اند اما درگذشته هنرمندان زیادی در این رشته‌ها فعالیت می‌کردند. امروزه موادی که در سرمه‌دوزی کار می‌شوند وارداتی از هندوستان و پاکستان است در صورتیکه که اصفهان خود مهد این رشته هنری بود و در زمان گذشته سرمه‌ها از نقره و طلا بودند.
در نقده دوزی، نوارهای باریکی در حدود یک میلی‌متر که از جنس نقره و طلا بود. هم‌اکنون یک نفر در اصفهان کارگاه تولید نقده اصل دارد. رشته‌های دیگر هم کم‌وبیش بوده اما این سه هنر مختص اصفهان است. هزینه‌های نقده دوزی بالا است و روی تور دوخت می‌شود و ساعت‌ها و روزها زمان می‌برد و چون نوارها براق است باید در روز کار شود و در شب به خاطر انعکاس نور نمی‌توان به‌راحتی کارکرد.
همچنین قیمت طلا و نقره بالا است و با دستمزدهای کم، این هنر کمرنگ شده اما همچنان درخواست‌کنندگان خاص خود را دارد. امروزه نقده دوزی بین کلیمیان رایج است و در جهیزیه دخترانشان آن را می‌گنجانند.
در حوزه مواد اولیه این رسته هنری با چه مشکلاتی روبه‌رو هستید؟
در این سال‌ها تقلب‌هایی را در پته دوزی کرما شاهد هستیم. پارچه‌ای که باید از جنس پشم و الیاف بارنگ طبیعی باشد در بازار وجود ندارد. هر چه که در بازار پارچه می‌خرم، امتحان می‌کنم و الیاف را می‌سوزانم متوجه می‌شوم پشم خالص نیست و تقلبی است. متأسفانه این‌ها را با مواد مصنوعی مخلوط می‌کنند. بیشتر الیاف‌ها وارداتی از هندوستان و پاکستان است.
سوزن‌دوزی در میان رشته‌های صنایع‌دستی دیگر چه جایگاهی دارد؟
هنرهای صنایع‌دستی نیاز به بستر اقتصادی قوی و فراگیر دارد. امروز افرادی خواستار و خریدار صنایع‌دستی است که ازنظر اقتصادی تأمین باشد. پدر خانواده‌ای که در تأمین معاش خانواده درمانده، بعید است برای او فرقی داشته باشد که خانواده‌اش در سفره قلمکار غذا بخورند یا در سفره یک‌بارمصرف. درواقع مشکلات اقتصادی باعث شده موضوعیت هنرهای سنتی و صنایع‌دستی محروم بماند.
دولت در این میان چه وظیفه‌ای دارد؟
سیاست‌های کلان دولت‌ها به‌گونه‌ای نبوده که این زمینه را در خانواده‌ها بسترسازی کند. اگر از دانش‌آموزان یا والدین می‌خواستند در هر شهر یا منطقه‌ای روی لباس فرم مدارس، قسمتی را به گلدوزی یا سوزن‌دوزی خاص همان خطه یا استان اختصاص دهند، صد درصد مادران و دختران میل به کارها و هنرهای دست خانگی پیدا می‌کردند. چه خوب بود که مادر و دختر خانواده روی مقنعه یا سرآستین روپوش خودکاری را بدوزد که هنر دست خود او باشد. در شهرهای مختلف ایران بیشتر لباس‌های فرم مدارس شبیه به هم هستند درحالی‌که اقلیم و فرهنگ هر منطقه متفاوت از دیگری است.
اگر صنایع‌دستی این سرزمین خواهان این باشد که رشد و توسعه پیدا کند، باید به شکل جدی روی موضوع صادرات این محصولات کار و سرمایه‌گذاری شود که این از دست هنرمند و تولیدکننده خارج است. اگر بخواهیم یک سایت فروش اینترنتی راه‌اندازی کنیم و محصولات خود را برای دیگر کشورها معرفی کنیم این امکان برای ما فراهم نیست. باید با آی‌پی کشوری دیگر اقدام کنیم که با این وضعیت اگر فردی هم پیدا شود می‌خواهد در سود هنرمند شریک شود و به این شکل کاری از پیش نمی‌رود.
چه پیشنهاد یا راهکاری برای بهتر شدن وضعیت هنرمندان این عرصه دارید؟
به نظر می‌رسد، نمایشگاه‌هایی باید در اختیار هنرمندان قرار بدهند اما متأسفانه شاهد هستیم هیچ حمایتی از این هنر صنایع‌دستی نمی‌شود. باید توریست را به کشور وارد کنیم یا بتوانیم محصولاتمان را معرفی و در خارج از کشور عرضه کنیم.
برند سازی در صنایع‌دستی چه جایگاهی دارد؟
دانش‌بنیان‌ها و استارت‌آپ‌ها وارد این حوزه شوند و کمک کنند. آن‌ها به سراغ هنرمندان بروند و زمینه را برای هنرمندان فراهم و کالاهای آن‌ها را معرفی کنند. در این بخش هم ضعیف هستیم. خاستگاه هنرهای دستی در روستاها است و همین باعث شده مشکلاتی را در این بخش شاهد باشیم. عده خاصی به این مناطق رفته و صنایع‌دستی را از آن‌ها می‌خرند. این عده سود صادرات را می‌برند و درنهایت چیزی عاید هنرمند نمی‌شود.
مورد دیگری که باید اشاره‌کنم این است که صنایع‌دستی ایران آن‌طوری که شایسته است در کتاب‌های درسی معرفی نشده است؛ یا قسمت‌هایی که معرفی‌شده پراشکال است و یک نفر که کارشناس صنایع‌دستی بوده بر این نوشته‌ها نظارت نکرده است.
مورد دیگر کارآموزی دانش‌آموزان درگذشته بود. هر هنرمند تعداد مشخصی از دانش‌آموزان در سه‌پایه آخر (دهم، یازدهم و دوازدهم) را در فصل تابستان با برپایی دوره‌های خاص آموزش می‌داد. نه اینکه دانش‌آموز فقط یک دوره یا چند روز در تابستان این کار را انجام دهد بلکه همزمان با گرفتن مدرک دیپلم نظری یک دیپلم هنری نیز از استادان خود بگیرد. این باعث می‌شود آموزش پذیر فقط یک مدرک صرف نگرفته باشد بلکه بتواند کارها و آثار خوبی تولید کند و به‌مرورزمان باعث رونق و برگرداندن صنایع‌دستی و هنرهای سنتی به جایگاه واقعی خود شود.
برپایی نمایشگاه در رونق کسب‌وکارهای هنری و سنتی چقدر مؤثر است؟
خیلی زیاد؛ اما به شرطی که محصولات صنایع‌دستی و هنرهای سنتی را در کنار محصولات خوراکی عرضه نکنیم. صنایع‌دستی باید جایگاه مشخص و مجزایی داشته باشد. همیشه شاهدیم که این هنرها را در کنارغذاها خوراکی‌های محلی ارائه می‌کنند. نمایشگاه زمانی می‌تواند مؤثر باشد که جایگاه فقط در اختیار صنایع و هنرهای دستی باشد.
در همین بازی‌های جام جهانی ۲۰۲۲ در قطر، صحبت‌هایی شده که هتل‌هایی را در اختیار آن‌ها قرار دهند. همین اقامتگاه‌ها می‌توانند محل‌های بسیار مناسبی برای معرفی صنایع‌دستی باشند. البته نه به این شکل که در یک هتل خاص همه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی را قرار دهند و به این شکل کلی به توریست‌ها معرفی کنند، بلکه در هتل‌های مختلف محل اسکان این گردشگران، صنایع و هنرهای شهرهای مختلف و صنایع‌دستی آن مناطق را به نمایش بگذارند.
به‌عنوان نمونه اگر گردشگری پته‌دوزی کرمان و تابلمه دوزی خراسان را در یک هتل مشاهده کرد، برای دیدن هنرهای دیگر هنرمندان صنایع‌دستی این زحمت را به خود بدهد که به هتل دیگری برود و از نزدیک تولیدات هنری دیگر مناطق را هم ببیند.
این برای گردشگران جذابی زیادی دارد. مسئولان باید از این فرصت استفاده کنند. یک‌راه دیگر معرفی هنرهای دستی و سنتی، قرارداد یا استفاده از این تولیدات در حاشیه سایر نمایشگاه‌های غیر مرتبط است. به‌عنوان نمونه در لباس فرم غرفه‌داران می‌توان از بلوچی استفاده کرد که به‌نوعی هم معرفی و هم تشویق به خرید بازاریابی است.
حتی در پوشش سفیران کشورمان هم می‌توان از این هنرها استفاده کرد و به‌نوعی هنرهای سنتی را مبلغ بود. به‌هرحال کارهای زیادی می‌توان باذوق و سلیقه‌های مختلف انجام داد که با برنامه‌ریزی، هدایت، حمایت و نظارت مسئولان و هنرمندان دست‌یافتنی است.
گفت‌وگو از: محمود افشاری خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری ایمنا
کد خبر 595498منبع: ایمنا
کلیدواژه: سوزن دوزی خوس دوزی هنرمندان صنایع دستی هنرهای سنتی هرمزگان تبریز جام جهانی هتل یونسکو سيستان و بلوچستان شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق صنایع دستی صنایع دستی هنرهای سنتی هنرهای دست سرمه دوزی سوزن دوزی نقده دوزی پته دوزی رشته ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۷۵۱۳۰۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
برپایی نمایشگاه صنایع‌دستی و عکس جاذبه‌های شیراز در سئول
سخنگوی شهرداری شیراز از برپایی نمایشگاه صنایع‌دستی و عکس جاذبه‌های مذهبی، تاریخی و فرهنگی شیراز به مناسبت «هفته شیراز» در دانشگاه هانکوک سئول کره جنوبی به همت اداره کل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری این کلانشهر خبر داد.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از فارس و به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری شیراز، رضا جاویدی، امروز_ چهارشنبه دوازدهم اردیبهشت_ با گرامیداشت هفته شیراز اظهار کرد: نمایشگاه صنایع دستی و عکس جاذبه‌های مذهبی، تاریخی و فرهنگی شیراز در دانشگاه مطالعات و زبان‌های خارجی سئول که از بزرگترین دانشگاه‌های مطالعات خارجی جهان است، برگزار می‌شود.
وی افزود: این نمایشگاه، بیست‌وچهارم اردیبهشت سال‌جاری با حمایت و همراهی سفارت جمهوری اسلامی ایران در سئول و بر اساس هماهنگی‌های به‌عمل‌آمده توسط اداره کل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری شیراز و گروه زبان فارسی و ایران‌شناسی دانشگاه هانکوک کره برپا می‌شود و پذیرای دانشجویان و سایر بازدیدکنندگان علاقه‌مند خواهد بود.
سخنگوی شهرداری شیراز با اشاره به جایگاه شیراز به‌عنوان شهر جهانی صنایع دستی، ابراز امیدواری کرد: با تلاش و برنامه‌ریزی مجموعه مدیریت شهری و هم‌افزایی و تعامل سایر دستگاه‌های ذی‌ربط شاهد اقدامات گسترده‌تری در زمینه معرفی توانمندی هنرمندان صنایع‌دستی شیراز باشیم.
جاویدی تصریح کرد: در این نمایشگاه همچنین عکس‌هایی از جاذبه‌های شهر شیراز نظیر حرم حضرت شاهچراغ (ع)، مسجد نصیرالملک، آرامگاه حافظ و سعدی و ارگ کریم‌خان اکران خواهد شد.
وی با بیان اینکه این دانشگاه، زادگاه آموزش زبان‌های خارجی در کره جنوبی محسوب می‌شود، اضافه کرد: اکنون بیش از ۴۵ زبان خارجی در این دانشگاه تدریس می‌شود و بیش از ۱۷ هزار دانشجو در رشته‌های مطالعات علوم انسانی، حقوق، علوم اجتماعی در این دانشگاه مشغول تحصیل هستند.
مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری شیراز خاطرنشان کرد: این نمایشگاه به مدت پنج روز از بیست‌وچهارم تا بیست‌وهشتم اردیبهشت ۱۴۰۳ دایر خواهد بود.
کد خبر 749742
حادثه تلخ برای جوان معلول ساروی که نخبه دانشگاه بود